گونه‏ شناسی برخورد مخاطبان با پیام دینی از منظر قرآن

نویسنده

طلبه سطح 4 حوزه علمیه قم و دانشجوی دکترای قرآن و علوم اجتماعی جامعة المصطفی العالمیه

چکیده

امروزه ارتباطات اجتماعی و رسانه‏ ها یکی از مهم‏ترین حوزه‏ های مطالعاتی است. ارتباط حداقل از سه رکنِ پیام، پیام ‏فرست و دریافت‏ کننده تشکیل شده و چون حداقل یکی از ارکان ارتباط مخاطب است، موضوع مخاطب‏ شناسی و مطالعات مربوط به آن بسیار مهم است. در این عرصه یکی از مسائل مهم، شناخت گونه‏ های برخورد مخاطبان با پیام است؛ چرا که آگاهی از چگونگی برخورد با پیام در ساخت پیام و نحوه و میزان اثرگذاری آن مؤثر است. نوشتار حاضر در صدد بیان گونه‏ های برخورد مخاطبان با پیام دینی از منظر قرآن کریم است. نگارنده بر آن است که قرآن مصداق بارز و تام پیام دینی است؛ پس می‏ توان با شناسایی گونه‏ های برخورد مخاطبان با آن به گونه‏ های برخورد با پیام دینی دست یافت. یافته‏ های این پژوهش که به روش اسنادی و با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی صورت گرفته، حاکی از آن است که برخوردها در نوع کلی، به دو گونه پذیرشی و غیرپذیرشی تقسیم می‏شوند. برخوردهای پذیرشی پیوستاری از پذیرش زبانی تا ایجاد تغییر در مخاطب را دربرمی‏ گیرد. برخوردهای غیرپذیرشی نیز گونه‏ های متعددی دارد. رویگردانی، انکار، بهانه ‏جویی و دشمنی با پیام دینی، گونه ‏های برخورد غیرپذیرشی است. 

کلیدواژه‌ها


ابن منظور، محمد بن مکرم (1405). لسان العرب. قم: ادب حوزه
الیاسی، محمد حسین (1384). «روانشناسی نفوذ اجتماعی». چاپ شده در: مجموعه مقالات دومین همایش عملیات روانی. تهران: معاونت فرهنگی سپاه، 85-100
اوسولیوان، تام؛ هارتلی، جان؛ ساندرز، دانی؛ فیسک، جان (1385). مفاهیم کلیدی ارتباطات. ترجمه میرحسن رئیس زاده لنگرودی.تهران: نشر فصل نو، 112-126
جنیدی، رضا (1391). تکنیک‏ های عملیات روانی و شیوه‏ های مقابله با آن. مشهد: به نشر
حسینی، سیدمحمد؛ متولی زاده نائینی، نفیسه (1391). «بررسی نظریۀ برچسب‏زنی با نگاه به منابع اسلامی». فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 42، شماره 4، 117- 136
خداپرستی، فرج‌اله (۱۳۷۶). فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی. شیراز: دانشنامۀ فارس
خیری، حسن (1389). دین، رسانه، ارتباطات اجتماعی، درآمدی بر نظریه ارتباطات اسلامی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
دهخدا، علی اکبر (1377)، لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران
راغب أصفهانى، حسین بن محمد (1412). مفردات ألفاظ القرآن‏. محقق و مصحح صفوان عدنان داوودى. بیروت- دمشق‏: دار القلم- الدار الشامیة
رئیسی وانانی، حسین (1393). بررسی نظریه استفاده و رضامندی از دیدگاه قرآن کریم. پایان نامه کارشناسی ارشد. گروه ارتباطات. دانشکده صدا و سیمای قم
زورق، محمدحسن (1389). ارتباطات و آگاهی (مفاهیم، مبانی و روش‏ها). تهران: سروش
ساروخانی، باقر (1378). دایرة‌المعارف علوم اجتماعی. تهران: کیهان
سالومن، نورمن (1385). «عصر جدید اقناع»، مجموعه مقالات افکار عمومی و سلطه رسانه‏ای، تهران: فراگفت
سیاهپوش، علی، آقاپور، علی (1391). فرهنگ در منظر مقام معظم رهبری، تهران: شهر
صاحب بن عباد، إسماعیل بن عباد (1414). المحیط فی اللغة. تحقیق و تصحیح محمد حسن آل یاسین. بیروت: عالم الکتاب
طباطبایى، سیدمحمدحسین، (1417). المیزان فى تفسیر القرآن‏، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم‏
ــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1421). مختصر المیزان فى تفسیر القرآن. تلخیص الیاس کلانترى. تهران: اسوه‏
طبرسى، فضل بن حسن‏ (1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏. تحقیق محمد جواد بلاغى‏. تهران: ناصر خسرو
طریحی، فخر الدین بن محمد (1375). مجمع البحرین. تحقیق و تصحیح احمد حسینی اشکوری. تهران: مرتضوی
طوسی، محسن (1389). «آموزه‏های دینی و نظریۀ برچسب‏زنی». علوم حدیث 2 (56)، 114-142
فیومى، أحمد بن محمد (1414). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. قم: موسسه دار الهجره
قرشی، سیدعلی اکبر (1371). قاموس قرآن. قم: دارالکتب الاسلامیه
گیل، دیوید؛ ادمز، بریجت (1384). الفبای ارتباطات. ترجمه رامین کریمیان؛ محمد نبوی؛ مهران مهاجر. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها
مصطفوى، حسن‏ (1430). التحقیق فى کلمات القرآن الکریم‏. تهران: دار الکتب العلمیة- مرکز نشر آثار علامه مصطفوی‏‏
مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه. قم: دارالکتب الاسلامیه
موسی، حسین یوسف؛ سعیدی، عبدالفتاح (1410). الافصاح فی فقه اللغه. قم: مرکز النشر مکتب الاعلام الاسلامی
مهدی زاده، سیدمحمد (1392). نظریه‏ های رسانه اندیشه ‏های رایج و دیدگاه‏ های انتقادی. تهران: همشهری